S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE) 1904-1918

[Dimitris Galon]

S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE) 1904-1918

Στις αρχές φθινοπώρου του 2013 ο Γιώργος Βανδώρος κι εγώ, συνοδευόμενοι από τον φίλο μας Στέλιο Θεριανό, καταδυθήκαμε στο ναυάγιο ενός φορτηγού ατμόπλοιου, το οποίο βρίσκεται τέσσερα περίπου ναυτικά μίλια βορειοανατολικά του ακρωτηρίου Τούρλος Αιγίνης και έξι ναυτικά μίλια βορειοδυτικά των Φλεβών. Το στίγμα του ναυαγίου μας ήταν γνωστό καθώς ήταν ευρύτερα διαδεδομένο, εδώ και χρόνια, στους κύκλους των επαγγελματιών και ερασιτεχνών αλιέων, όπως επίσης και στους κύκλους των αυτοδυτών. Η πρωτόλεια αλλά ενδελεχή έρευνα πεδίου που πραγματοποιήσαμε, σε συνδυασμό με την περαιτέρω έρευνα στα ιστορικά αρχεία, μας οδήγησε, - στηριζόμενους στα ναυπηγικά χαρακτηριστικά του ναυαγίου, στα ιστορικά αρχειακά στοιχεία, στον αριθμό των καταχωρημένων βυθίσεων στην περιοχή, και στην γεωγραφική θέση όπου αυτό βρίσκεται βυθισμένο - στο να θεωρήσουμε ότι πρόκειται για το ναυάγιο του ως το κατ εμάς φερόμενου επιταγμένου νεοζηλανδικού φορτηγού ατμόπλοιου S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE), κατασκευής 1904, το οποίο βυθίστηκε, χωρίς θύματα, την 17η Μαρτίου 1918, μετά από πρόσκρουση σε νάρκη του ναρκοπεδίου που τοποθέτησε την 11η Φεβρουαρίου 1918, στα νοτιοδυτικά των Φλεβών, το γερμανικό υποβρύχιο S.M. UC-37 (κυβερνήτης Oblt. Otto Kümpel).

Θα ήθελα στο σημείο αυτό, και πριν συνεχίσω με την ιστορία και την βύθιση του πλοίου, να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους φίλους δύτες Αντώνη Γράφα και Κώστα Μυλωνάκη, οι οποίοι, μετά από καταδύσεις που πραγματοποίησαν στο ίδιο ναυάγιο, φέτος τον Οκτώβρη, ανεξάρτητα από εμάς, έθεσαν στην διάθεσή μας επιπλέον υποβρύχιο οπτικό υλικό (βίντεο και φωτογραφίες) το οποίο, σε συνάρτηση με το δικό μας υπάρχων οπτικό υλικό και το υλικό τεκμηρίωσης, μας οδήγησε στην, κατ εμάς, εκτίμηση ότι προφανώς πρόκειται για το ναυάγιο του φορτηγού ατμόπλοιου S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE).

Σύντομη ιστορία του S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE)

Το S.S. WAIHEMO (ελλ. Βαϊχέμο) άρχισε να ναυπηγείται σαν S.S. GLORIANA στα ναυπηγεία της εταιρείας Northumberland Shipbuilding Company Ltd., στο Howdon-on-Tyne, Newcastle, της Αγγλίας, την 19.11.1903, μετά από παραγγελία της αναδόχου εταιρείας British Maritime Trust (Furness Withy & Co.), Λονδίνο, Αγγλία. Κατά την διάρκεια της κατασκευής του πουλήθηκε στην ναυτιλιακή εταιρεία Elder Dempster Shipping Ltd., Liverpool, Αγγλία, η οποία το μετονόμασε σε CANADA CAPE. Μετά την αποπεράτωση της ναυπήγησής του παραδόθηκε στον νέο του ιδιοκτήτη ο οποίος το τοποθέτησε στο πεδίο δράσης του, τις καναδικές εμπορικές ναυτιλιακές γραμμές.

Τον Ιούνιο του 1912, και ενώ το πλοίο βρισκόταν ελλιμενισμένο στο Κέιπ Τάουν, καταστράφηκε, εν μέρει, από πυρκαγιά, με αποτέλεσμα να πουληθεί στην συνέχεια, διατηρώντας το όνομά του, στην βρετανική επισκευαστική εταιρεία H.& C. Grayson Ltd., η οποία το επισκεύασε, το ανανέωσε και το 1913 το νοίκιασε στην νεοζηλανδική εταιρεία UnionSteamShipCompanyofNewZealandLtd., η οποία, έχοντας την κύρια έδρα της στο Λονδίνο, το χρησιμοποίησε επανειλημμένα για την μεταφορά ορυκτού κάρβουνου από το Newcastle της Αγγλίας στο Auckland της Νέας Ζηλανδίας.

Το 1914 η Union Steam Ship Company το αγόρασε, το μετονόμασε σε S.S. WAIHEMO (Υποσ. 01) και το ένταξε στην εμπορική γραμμή Σαν Φραντσίσκο - Νέα Ζηλανδία. Την 1η Ιουλίου 1917 το S.S. WAIHEMO μεταφέρθηκε, μετά από συμφωνία του ιδιοκτήτη του, στον στόλο της νεοζηλανδικής ναυτιλιακής εταιρείας Peninsular and Oriental Steam Navigation Company και επωμίστηκε την εκτέλεση δρομολογίων ανάμεσα στην Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία και στα λιμάνια του Ειρηνικού Ωκεανού, μεταφέροντας εμπορεύματα. Τον ίδιο χρόνο το πλοίο επιτάχθηκε από την βρετανική κυβέρνηση και εντάχθηκε στον στόλο της, σαν βοηθητικό μεταγωγικό, φέρον στοιχειώδη αμυντικό οπλισμό.

Όταν το S.S. WAIHEMO επιτάχθηκε από τις βρετανικές βασιλικές αρχές, αντικαταστάθηκε το χαμηλόβαθμο προσωπικό (θερμαστές, ναύτες κ.λπ.) από βρετανικό προσωπικό το οποίο μεταφέρθηκε, εξ επί τούτου, από την Αγγλία. Οι υψηλόβαθμοι και χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί γέφυρας όμως, όπως και οι μηχανικοί, οι οποίοι αποτελούσαν το αρχικό πλήρωμα του S.S. WAIHEMO και προέρχονταν όλοι από την Νέα Ζηλανδία, παρέμειναν στη θέση τους μέχρι την βύθιση του πλοίου. Το υψηλόβαθμο πλήρωμα του S.S. WAIHEMO, κατά την βύθισή του, αποτελείτο από τον J. Thomson (κυβερνήτης), D. Mc´Pherson (Α΄ αξιωματικός), C.B. Atkinson (Β΄ αξιωματικός), W.G. Kelsey (Γ΄ αξιωματικός), M. M´Neil (Α΄ μηχανικός), J. M´Innes (Β΄ μηχανικός), W.J. Ferguson (Γ΄ μηχανικός) και N. Lax (Δ΄ μηχανικός).

Τον Μάρτιο του 1918 το S.S. WAIHEMO ξεκίνησε από το Durban της Νότιας Αφρικής, υπό βρετανική κρατική εποπτεία, έχοντας για προορισμό του τον Πειραιά και μεταφέροντας χύδην φορτίο καλαμποκιού. Την 17η Μαρτίου 1918, και ενώ το πλοίο παράλλασε τις Φλέβες, βρέθηκε σε θαλάσσια περιοχή η οποία είχε ναρκοθετηθεί), ήδη από την 11.2.1918, από το γερμανικό υποβρύχιο S.M. UC-37 (κυβερνήτης Oblt. Otto Kümpel), με αποτέλεσμα να προσκρούσει σε νάρκη, στις 05:00 το πρωί, και να βυθιστεί, χωρίς θύματα, προφανώς στην θέση που βρίσκεται σήμερα, ήτοι έξι περίπου ναυτικά μίλια βορειοδυτικά των Φλεβών , τέσσερα περίπου ναυτικά μίλια βορειοανατολικά του ακρωτηρίου Τούρλου Αιγίνης, και έξι περίπου ναυτικά μίλια από την θέση του παλιού γερμανικού ναρκοπεδίου, που τοποθέτησε το S.M. UC-37 την 11.02.1918 . Όλοι οι επιβαίνοντες του S.S. WAIHEMO διασώθηκαν και μεταφέρθηκαν στην συνέχεια στους τόπους καταγωγής των.

Αν και οι αρχικές βρετανικές καταχωρήσεις αναφέρουν ότι το S.S. WAIHEMO τορπιλίστηκε, αυτό προφανώς δεν ισχύει καθώς σύμφωνα με τα πολεμικά αρχεία του γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυαρχείου (γερμ. Admiralstab), το συγκεκριμένο διάστημα κανένα γερμανικό ή αυστροουγγρικό υποβρύχιο δεν βρισκόταν επιχειρώντας στην θαλάσσια αυτή περιοχή. Η βύθιση του S.S. WAIHEMO, σύμφωνα με τα γερμανικά ιστορικά αρχεία, οφείλεται στην πρόσκρουση του πλοίου σε νάρκη που τοποθετήθηκε από το γερμανικό υποβρύχιο S.M. UC-37. Την ίδια θέση υιοθέτησε, μετά τον Α΄Π.Π. και το βρετανικό Admiralty.

Τεχνικές πληροφορίες και χαρακτηριστικά του S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE)

Πρώτο όνομα: CANADA CAPE
Πρώτη σημαία: Αγγλία
Τύπος πλοίου: Φορτηγό ατμόπλοιο
Υλικό κατασκευής: Χάλυβας
Αρχή ναυπήγησης: 19.11.1903
Αποπεράτωση: Φεβρουάριος 1904
Κατασκευαστής: Northumberland Shipbuilding Co. Ltd., Howdon-on-Tyne, Newcastle, Αγγλία
Αριθμός κατασκευής: 110
ΚΟΧ: 4.286
ΚΚΧ: 2.795
Μήκος: 109,7 μ.
Πλάτος: 14,6 μ.
Βύθισμα: 6 μ.
Πρόωση: Τρικύλινδρη παλινδρομική μηχανή (25, 41, & 69 x 48 ins), ονομαστικής ισχύος 372 nhp
Κατασκευαστής μηχανής: Richardsons, Westgarth & Co. Ltd., Sunderland, Αγγλία
Προπέλες: 1
Ενδεικτική ταχύτητα: 10 κόμβοι

Το S.M. UC-37

Το γερμανικό υποβρύχιο S.M. UC-37 (Υποσ. 2) παραγγέλθηκε από το γερμανικό Admiralstab την 20η Νοεμβρίου 1915. Ήταν ένα υποβρύχιο τύπου UC II (Υποσ. 3) το οποίο κατασκευάστηκε στα ναυπηγεία Blohm & Voss του Αμβούργου και παραδόθηκε στο γερμανικό Αυτοκρατορικό Ναυτικό (γερμ. Kaiserliche Marine) την 17η Οκτωβρίου 1916. Μετά τις απαιτούμενες δοκιμές, υπό την διακυβέρνηση του πρώτου του κυβερνήτη Oblt. Otto Launburg, εντάχθηκε την 12.01.1917 στον Β΄ Στολίσκο Υποβρυχίων Μεσογείου, ο οποίος είχε την έδρα του στην Πόλα της Κροατίας (γερμ. II U-Bootflottille Pola). Το UC-37 παρέμεινε στον στολίσκο αυτόν μέχρι και την 18.07.1918 ώσπου εντάχθηκε στον στόλο της Κωνσταντινούπολης (γερμ. Konstantinopel Flottille) όπου και παρέμεινε έως το τέλος του πολέμου. Την 25η Νοεμβρίου 1918 παραδόθηκε στις συμμαχικές αρχές, στο λιμάνι της Σεβαστούπολης, Ρωσία, όπου και παροπλίστηκε. Το 1919 κατέπλευσε στην Μάλτα όπου παραδόθηκε στο βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό και ένα χρόνο αργότερα, το 1920, παραχωρήθηκε για διάλυση.

Το S.M. UC-37, υπό την διοίκηση των τριών κυβερνητών του, Otto Launburg (13.10.1916 – 01.07.1917), Willy List (02.07.1917 – 09.01.1918) και Otto Kümpel (10.01.1918 – 14.11.1918), πραγματοποίησε 13 συνολικά πολεμικές περιπολίες, καταφέρνοντας να βυθίσει 66 πλοία, συνολικού τονάζ 86.005 τόνων, και να προξενήσει ζημιές σε έξι πλοία συνολικού τονάζ 28.197 τόνων.

Την 11η Φεβρουαρίου 1918 το UC-37, υπό την διακυβέρνηση του Oblt. Otto Kümpel, τοποθέτησε ναρκοπέδιο, αποτελούμενο από 18 νάρκες, στον Σαρωνικό κόλπο, νοτιοδυτικά των Φλεβών. Την επόμενη ημέρα (12.02.1918) βύθισε με εκρηκτικά, στην ίδια περιοχή, το ελληνικό ιστιοφόρο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, 20 ΚΟΧ, και μετά από δυο ακόμα επιτυχείς βυθίσεις (βρετ. VENTMOOR, 3.456 ΚΟΧ, και SAN RITO, 3.310 ΚΟΧ) επέστρεψε στην βάση του. Την 17η Μαρτίου 1918 και ενώ το από την βρετανική κυβέρνηση επιταγμένο φορτηγό ατμόπλοιο S.S. WAIHEMO διερχόταν από την περιοχή, έχοντας σαν προορισμό του τον Πειραιά, προσέκρουσε σε μια από τις νάρκες του γερμανικού ναρκοπεδίου με αποτέλεσμα να βυθιστεί.

Σύμφωνα με τις καταχωρήσεις του κυβερνήτη, ανθυποπλοιάρχου Otto Kümpel, όπως αυτές βρίσκονται στο ημερολόγιο πολέμου του S.M. UC-37, το ναρκοπέδιο είχε συνολικό μήκος 4.250 μέτρων και οι 18 νάρκες που το αποτελούσαν είχαν ποντιστεί έχοντας απόσταση 250 μέτρων η μία από την άλλη. Για όλες τις νάρκες το βάθος είχε ρυθμιστεί ανάμεσα στα τρία με τέσσερα μέτρα, κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η πρώτη νάρκη τοποθετήθηκε στο στίγμα 37° 42,8΄ Β και 23° 41,5΄ Α. Για την πόντιση των υπολοίπων ναρκών, μέχρι και την νάρκη αριθμός 12, ακολουθήθηκε πορεία 99 μοιρών. Μετά την τοποθέτηση της 12ης νάρκης στο στίγμα 37° 42,5΄ Β και 23° 43,5΄ Α, ακολουθήθηκε πορεία πόντισης 70 μοιρών μέχρι το στίγμα 37° 42,9΄ Β και 23° 44,7΄ Α, όπου ποντίστηκε και η τελευταία νάρκη, η 18η.

Το ναυάγιο

Το ναυάγιο του ως S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE) φερόμενου πλοίου, βρίσκεται βυθισμένο σε μέγιστο βάθος 74 μέτρων. Το ναυάγιο εκτείνεται σε μια απόσταση μήκους 100 περίπου μέτρων και ο άξονας πρύμνης-πλώρης έχει κατεύθυνση δυτική, 260 περίπου μοιρών. Όλο το ναυάγιο έχει υποστεί μεγάλες ζημιές, έχει εν μέρει παραμορφωθεί, και σε πολλά σημεία έχουν καταρρεύσει οι υπερκατασκευές και το κατάστρωμα του πλοίου. Η βενθική επικάλυψη, που συντελέστηκε μέσα στα 96 περίπου χρόνια από την βύθισή του, έχει μετατρέψει το ναυάγιο σε έναν κυριολεκτικά ασβεστολιθικό ύφαλο, δίνοντας στο πλοίο, σε πολλά σημεία του, την μορφή βράχου. Η έντονη βενθική επικάλυψη του ναυαγίου - η οποία, κατά την γνώμη μας, δεν θα ήταν εφικτή μέσα στο σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα από το τέλος Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα - αποτέλεσε και έναν από τους κύριους λόγους ο οποίος οδήγησε στο να επικεντρωθεί η ιστορική μας έρευνα όχι μόνο στον Β΄, αλλά πρωτίστως στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Εν κατακλείδι, οι κύριες παρατηρήσεις που αφορούν το ναυάγιο έχουν ως εξής:

- Στην περιοχή της πλώρης δεν διακρίνεται το πρόστεγο (καμπούνι), υπολείμματα του οποίου εξακολουθούν να υπάρχουν και να είναι διακριτά στο εσωτερικό του πρωραίου κορμού του πλοίου. Το γεγονός αυτό, σε συνάρτηση με την παντελή απουσία των αγκυρών και των καδενών, την απουσία μεγάλων κομματιών της υπερκατασκευής - τα οποία ούτε μέσα στο σκάφος βρίσκονται πεσμένα αλλά ούτε και στον βυθό - και την μη διακριτή προπέλα, η οποία προφανώς έχει αφαιρεθεί, μας οδήγησε στο συμπέρασμα ότι στο παρελθόν υπήρξε προσπάθεια διάλυσης και ανέλκυσης κομματιών του ναυαγίου. Θα πρέπει να αναφερθεί επίσης ότι κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά την δημιουργία του 12ου γερμανικού Παράκτιου Αμυντικού Στολίσκου, το ναυάγιο εντοπίστηκε επανειλημμένα από τον στρατό κατοχής, με αποτέλεσμα να θεωρηθεί ως υποβρύχιο και να ριφθούν βόμβες βάθους, οι οποίες μπορεί να συνέβαλαν και αυτές στην κατάρρευση των υπερκατασκευών του πλοίου.

- Στην περιοχή του μεσοκάραβου είναι διακριτά τα απομεινάρια του μεσόστεγου (ακομοδέσιο) και πίσω ακριβώς από αυτό βρίσκονται τα υπολείμματα της υπερκατασκευής του μηχανοστασίου. Η είσοδος σε αυτό είναι προσιτή, αλλά πέρα από τις σωληνώσεις και τις στρόφιγγες του ατμού, λίγα ακόμα αντικείμενα είναι διακριτά. Ελπίζουμε στο μέλλον να προκύψουν περισσότερα στοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν να συμβάλουν στην απόλυτη ταυτοποίηση του ναυαγίου. Στην ίδια περιοχή διακρίνεται τουλάχιστον μια επωτίδα (καπόνι), η οποία έχει καταρρεύσει και βρίσκεται πεσμένη στην οροφή του μηχανοστασίου, έχοντας ενσωματωθεί στον ασβεστολιθικό όγκο της γενικότερης βενθικής επικάλυψης.

- Στην περιοχή της πρύμνης δεσπόζει το επίστεγο (κάσσαρο) και μια τριγωνική κατασκευή, η οποία έχει μετατραπεί σε ένα συμπαγή ασβεστολιθικό όγκο. Πρόκειται πιθανώς για την βάση στήριξης των φορτωτήρων (μπίγες) του πλοίου ή για δυο αεραγωγούς οι οποίοι έχουν συγκλίνει και ενσωματωθεί, με την έλευση των χρόνων και τις συνεχείς βενθικές επικαλύψεις, σε έναν δυσδιάκριτο αλλά με συγκεκριμένη φόρμα όγκο. Το μεγαλύτερο μέρος της πρύμνης βρίσκεται καλυμμένο με ένα δίχτυ τράτας, το οποίο επίσης έχει μεταμορφωθεί σε ασβεστολιθική κατασκευή, λόγω των πολύχρονων και συνεχών στρωμάτων επικάλυψης των θαλάσσιων οργανισμών.

- Η έρευνα πεδίου, καθώς και το οπτικό υλικό που προέκυψε από αυτήν, έδειξε ότι δεν πρόκειται για πλοίο με καρφωτή επένδυση (πέτσωμα), αλλά με επένδυση η οποία προφανώς συγκολλήθηκε με οξυγονοασετυλίνη. Πρόκειται για μια μέθοδο η οποία ήταν αρκετά διαδεδομένη κατά το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα και θεωρείτο ότι παρήγαγε γρήγορες και φτηνές κατασκευές, αλλά μικρής αντοχής. Το γεγονός ότι το S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE) άρχισε να ναυπηγείτε την 19η Νοεμβρίου 1903 και αποπερατώθηκε τον Φεβρουάριο του 1904, οδηγεί στο προφανές συμπέρασμα ότι οι πλάκες της επένδυσης του πλοίου συγκολλήθηκαν, καθώς ο προαναφερόμενος χρόνος κατασκευής του δεν θα επαρκούσε σε περίπτωση που χρησιμοποιούταν η τεχνική του καρφώματος.

- Πρόκειται για το ναυάγιο ενός ατμοπλοίου μονής γάστρας (αγγλ. Single Hull) και μονού πάτου (αγγλ. Single Bottom), του οποίου οι νομείς είναι διακριτοί από το ανώτατο τμήμα της επιφάνειας αναφοράς, έως και την τρόπιδα. Σε πολλά σημεία του πλοίου, ειδικά στην δεξιά πρωραία ίσαλο πλευρά, στο κύτος αριθμός 1, οι λαμαρίνες του πετσώματος έχουν υποχωρήσει, αφήνοντας γυμνούς τους νομείς του πλοίου. Πολλές από τις λαμαρίνες αυτές είναι λυγισμένες προς τα έξω, γεγονός το οποίο μπορεί να σχετίζεται με εσωτερικές εκρήξεις, πιθανώς από προφανείς προσπάθειες διάλυσης και ανέλκυσης του πλοίου. Οι ανελκύσεις κατά την περίοδο αυτή, μετά τους δυο παγκοσμίους πολέμους και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄50, γινόταν αρχικά με εκρηκτικά, για να κοπεί και να διαλυθεί το πλοίο, και αργότερα ανέλκυαν τα αποκομμένα τμήματα με σκοπό την πώλησή τους σαν μέταλλο. Ίσως το γεγονός ότι δεν πρόκειται για καρφωτό πλοίο, αλλά για οξυγονοκολλημένο, να συμβάλει επίσης, σαν συμπληρωματική αιτία, στο ξεκόλλημα των λαμαρινών, το οποίο δεν υφίσταται μόνο στα ύφαλα, αλλά και στα έξαλα σημεία του πλοίου, όπως στην αριστερή και δεξιά πρωραία μάσκα, στο μεσοκάραβο και στα πρωραία κύτη του πλοίου.

- Η ναυπηγική γραμμή του ναυαγίου θυμίζει έντονα τις ναυπηγικές γραμμές των φορτηγών ατμοπλοίων των τελών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα. Στο πρωραίο τμήμα διακρίνεται καθαρά η φόρμα της πλώρης, η οποία φέρει τεχνικά χαρακτηριστικά όμοια με τα πλοία που κατασκευάζονταν στα ναυπηγεία του Tyne στις αρχές του 20ου αιώνα. Στα κύτη του πλοίου, πέρα από του ευδιάκριτους νομείς, διακρίνονται καθαρά οι φρακτές (μπουλμέδες), αρκετές εκ των οποίων έχουν καταστραφεί και πιθανώς, εν μέρει, ανελκυθεί μαζί με μεγαλύτερα κομμάτια. Γενικά το μεγαλύτερο μέρος του πλοίου έχει καταρρεύσει και η γενική του φόρμα διατηρείται χάριν των βενθικών επικαλύψεων οι οποίες έχουν μετατρέψει το ναυάγιο σε έναν στέρεο ασβεστολιθικό ύφαλο.

Καταδυτικά στοιχεία

Πρόκειται για μια κατάδυση σχετικά δύσκολη, κυρίως λόγω της συχνής διέλευσης μεγάλων πλοίων από το σημείο του ναυαγίου. Στην δικιά μας περίπτωση η κατάδυσή μας είχε τα εξής τεχνικά χαρακτηριστικά:

Μίγμα βυθού: Trimix 15/55
Πρώτο αέριο αποσυμπίεσης: Nitrox 50
Δεύτερο αέριο αποσυμπίεσης: Οξυγόνο
Μέγιστο βάθος: 74 μέτρα
Μέσο βάθος: 66 μέτρα
Χρόνος βυθού: 40 λεπτά

Γενικές παρατηρήσεις

1. Για τις ιστορικές έρευνες που πραγματοποιήσαμε χρησιμοποιήσαμε αρχειακό υλικό και τυπωμένα βοηθήματα, τα οποία αναφέρονται λεπτομερώς στις πηγές και στην βιβλιογραφία, στο τέλος αυτού του πονήματος. Δουλέψαμε πρωτίστως με την αφαιρετική μέθοδο. Αφαιρέσαμε δηλαδή, από την λίστα πλοίων που είχαμε συντάξει, όλα τα πλοία τα οποία είχαν πάνω από τρία χαρακτηριστικά που δεν συμφωνούσαν με την θέση και τα κατασκευαστικά στοιχεία του ναυαγίου στο οποίο καταδυθήκαμε. Το μόνο που παρέμεινε στο τέλος, και το οποίο συμφωνεί ιστορικά, τεχνικά και γεωγραφικά, κατά την γνώμη μας, με το ναυάγιο που επισκεφθήκαμε, ήταν το S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE). Για την αφαίρεση των πλοίων από την λίστα μας στηριχτήκαμε στην συστηματική έρευνα που πραγματοποιήσαμε στο „Ημερολόγιο Πολέμου“ του ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού (Β΄Π.Π.), τα ημερολόγια πολέμου του γερμανικού Ναυαρχείου Αιγαίου (Β΄ Π.Π.) και τις επιμέρους γερμανικές μονάδες που είχαν την έδρα τους στον Σαρωνικό, τις βρετανικές ημερολογιακές καταχωρήσεις του Royal Navy (Β΄Π.Π.) χωρίς να καταφέρουμε να βρούμε καμία αναφορά για την βύθιση τέτοιου είδους πλοίου στην περιοχή. Στην συνέχεια μελετήσαμε τους τόμους του γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού (Α΄ Π.Π.), τα ημερολόγια του 1ου και 2ου γερμανικού Στολίσκου Υποβρυχίων Μεσογείου και του γερμανικού Στόλου Κωνσταντινούπολης (Α΄ Π.Π.), και βρήκαμε μόνο ένα φορτηγό ατμόπλοιο να έχει βυθιστεί στην συγκεκριμένη περιοχή, το οποίο συμπίπτει γεωγραφικά, ιστορικά, και τεχνικά με το ναυάγιο στο οποίο καταδυθήκαμε, το S/S WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE). Επίσης ερευνήσαμε τις ελληνικές εφημερίδες ΕΜΠΡΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΣΚΡΙΠ, όπου δεν υπάρχει καμία αναφορά που να σχετίζεται ή να πλησιάζει ιστορικά το συγκεκριμένο ναυάγιο, εν αντιθέσει με τις βρετανικές και νεοζηλανδικές πηγές και εφημερίδες, οι οποίες επιβεβαιώνουν και αναφέρονται στην βύθιση του S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE) στον Σαρωνικό Κόλπο κοντά στις Φλέβες.

2. Όλες οι σύγχρονες επίσημες βρετανικές πηγές φέρουν το S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE) να έχει βυθιστεί από νάρκη, στα νοτιοδυτικά των Φλεβών. Σύμφωνα με αναφορές του βρετανικού Admiralty η πληροφορία αυτή προήλθε μετά το τέλος του Α΄ Π.Π., από τις καταχωρήσεις και τα στοιχεία πόντισης του γερμανικού ναρκοπεδίου στο ημερολόγιο πολέμου του υποβρυχίου S.M. UC-37(πρβλ. T1022, Roll 86, NARA). Το γεγονός ότι οι συντεταγμένες πόντισης του γερμανικού ναρκοπεδίου βρίσκονται στην περιοχή του διαύλου νοτιοδυτικά των Φλεβών, θεωρήθηκε προφανώς σαν το κύριο στοιχείο το οποίο οδήγησε στο να θωρηθεί η περιοχή του ναρκοπεδίου σαν ο τόπος βύθισης του S.S. WAIHEMO, χωρίς να εξεταστούν άλλοι παράγοντες, όπως η καθυστέρηση της βύθισης του πλοίου, σε συνδυασμό με την προσπάθεια του κυβερνήτη να πλησιάσει στο λιμάνι του Πειραιά, ή το γεγονός ότι το πλοίο μπορεί να πρόσκρουσε σε νάρκη που πιθανώς να είχε ξεσύρει από την αρχική της θέση. Έχουμε ξεκινήσει μια προσπάθεια εντόπισης του φακέλου „S.S. WAIHEMO“, στα βρετανικά αρχεία, με σκοπό την εύρεση και μελέτη των καταθέσεων των επιζώντων, ελπίζοντας ότι θα μας παρέχουν πληροφορίες ικανές στο να τεκμηριώσουμε επαρκώς τις στιγμές, τον τρόπο και τον ακριβή τόπο βύθισης του πλοίου.

3. Στην μέχρι τώρα ιστορία της ναυτιλίας υπήρξαν τρία φορτηγά πλοία τα οποία έφεραν το όνομα „WAIHEMO“. Το πρώτο από αυτά ήταν το προαναφερόμενο WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE) κατασκευής 1904, το δεύτερο ήταν το WAIHEMO (πρώην WAR BASTION), κατασκευής 1919, το οποίο μετονομάσθηκε σε ΕΥΗΝΟΣ το 1934 (ιδιοκτησία Λιβανού από το 1937), σε RIO το 1950 και σε SHOKYU MARU το 1951, και τελευταίο το WAIHEMO (πρώην DOMINION PARK) κατασκευής 1944, το οποίο δόθηκε για διάλυση στο Kaohsiung της Ταϊβάν την 27.5.1972. Το δεύτερο WAIHEMO (πρώην WAR BASTION), κατασκευής 1919, το οποίο δόθηκε για διάλυση το 1958 στην Οσάκα της Ιαπωνίας, φέρεται λανθασμένα, κατά την γνώμη μας, σε ορισμένες διαδικτυακές αναφορές, σαν το „δικό μας“ WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE) κατασκευής του 1904. Υπάρχουν χαρακτηριστικές ναυπηγικές και κατασκευαστικές διαφορές ανάμεσα στα δυο πλοία, καθώς το WAIHEMO (πρώην WAR BASTION) είχε τα στάνταρ τεχνικά χαρακτηριστικά της μεταπολεμικής „WAR“ κλάσης βρετανικών πλοίων, τα οποία άρχισαν να κατασκευάζονται μαζικά προς το τέλος του Α΄ Π.Π., με σκοπό να ισορροπήσουν τις βυθίσεις που προέρχονταν από τα γερμανικά υποβρύχια.

4. Με όλο τον σεβασμό και την εκτίμηση που τρέφουμε σε όλους ανεξαιρέτως τους συνδύτες μας, ειδικά σε αυτούς που ασχολούνται με την ιστορία και προσεγγίζουν τα ναυάγια με ερευνητική διάθεση, θέλουμε να αναφέρουμε ότι προηγούμενες ανακοινώσεις του ημερήσιου τύπου, οι οποίες έφεραν προφανώς το συγκεκριμένο ναυάγιο σαν το πιθανολογούμενο Α/Π ΠΕΤΑΛΙΟΙ (πρώην ADMIRAL COCHRANE), κατασκευής 1917, είναι μάλλον λανθασμένες. Αυτό ισχύει βέβαια μόνο στην περίπτωση που οι αναφορές σχετίζονται με το συγκεκριμένο ναυάγιο και όχι με κάποιο άλλο, άγνωστο σε μας, ναυάγιο της ευρύτερης περιοχής.

5. Η έρευνα μας συνεχίζεται με σκοπό την περαιτέρω τεκμηρίωση του ναυαγίου, σε ιστορικό αλλά και σε καταδυτικό επίπεδο. Ευελπιστούμε ότι από το νέο αρχειακό υλικό που αναμένουμε και το οπτικό υλικό από το πεδίο έρευνας, θα προκύψουν επιπλέον πληροφορίες οι οποίες θα μας βοηθήσουν στην περαιτέρω επιβεβαίωση των θέσεων μας για το ιστορικό αυτό ναυάγιο, το κατ εμάς φερόμενο ως το ναυάγιο του φορτηγού ατμόπλοιου S.S. WAIHEMO (πρώην CANADA CAPE).

Υποσημειώσεις

01. Πρόκειται για το όνομα της πρώην εκλογικής περιφέρειας Waihemo η οποία βρισκόταν στην επαρχεία Otago, στο νότιο νησί της Νέας Ζηλανδίας.

02. Seiner Majestät U-Boot des Typs „C ΙΙ“ Nr. 37

03. Τα γερμανικά υποβρύχια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τύπου UC II, είχαν τα εξής τεχνικά χαρακτηριστικά:

Εκτόπισμα: 417 τόνοι (επιφάνεια), 493 τ. (εν καταδύσει), 545 τ. (σύνολο)
Μήκος: 49,35 μέτρα (ολικό), 39,30 μ. (ανθεκτικό σκάφος)
Πλάτος: 5,22 μέτρα (ολικό), 3,65 μ. (ανθεκτικό σκάφος)
Βύθισμα: 3, 68 μέτρα
Ύψος: 7, 46 μέτρα
Πρόωση: 2 ντιζελομηχανές ονομαστικής ισχύος 500 hp (επιφάνεια) και 2 ηλεκτρομηχανές ον. ισχύος 460 hp (εν καταδύσει)
Ταχύτητα: 11, 6 κόμβοι (επιφάνεια), 7 κ. (εν καταδύσει)
Αυτοτέλεια: 9.430 ναυτικά μίλια με ταχύτητα 7 κόμβων (επιφάνεια) και 55 ν.μ. με ταχύτητα 4 κ. (εν καταδύσει)
Εξοπλισμός: 2 πρωραίους τορπιλοσωλήνες, 1 πρυμναίο τορπιλοσωλήνα, δυνατότητα μεταφοράς 7 τορπιλών και 18 ναρκών, κανόνι 88 χιλ. και δυνατότητα μεταφοράς 133 βλημάτων
Ενδεικτικό πλήρωμα: 26 άτομα
Μέγιστο βάθος κατάδυσης: 50 μέτρα

Αρχειακές πηγές

Kriegstagebuch des S.M. UC-37 (Α΄ Π.Π., Αρχεία NARA)
Kriegstagebuch der 12. Küstenschutzflottille (Β΄ Π.Π., Αρχεία NARA)
Kriegstagebuch Admiral Ägäis (Β΄ Π.Π., Αρχεία NARA)
Ημερολόγιο Πολέμου Βασιλικού Ναυτικού, Τόμοι Α, Β, Γ, Δ, Ε, ΣΤ, Η, Θ, ΙΖ, ΙΗ, ΚΑ (Β΄ Π.Π., Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Βοτανικός, Αθήνα)

Βιβλιογραφία

Blohm & Voß, Hamburg 1877-1927, Berlin, 1927

Gibson, R.H. & Prendergast, Maurice: The German Submarine War 1914-1918, Constable & Co., 1931

Halpern, Paul G.: The Naval War in the Mediterranean 1914-1918, Naval Institute Press, 1987

Michelsen, Andreas: Der U-Bootkrieg 1914-1918, Verlag von K.F. Koehler, Leipzig, 1925

Ντούνης, Χρήστος: Τα Ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες 1900-1950, Τόμος Α΄, Αθήνα: Finatec, 2000

Schröder, Joachim: Die U-Boote des Kaisers. Die Geschichte des deutschen U-Boot-Krieges gegen Großbritannien im Ersten Weltkrieg, Bonn: Bernard & Graefe Verlag, 2003

Spindler, Arno; Mantey, Eberhard: Der Handelskrieg mit U-Booten, Der Krieg zur See 1914-1918 / hrsg. von Marine Archiv, Band 1-5

Tennent, A.J.: British Merchant Ships Sunk by U-Boats in World War One, Periscope Publishing Ltd., 2006

Thomas, Lowell Jackson: Ritter der Tiefe, Deutscher Verlag Berlin, 1931

Εφημερίδες

New Zealand Herald, 3 Μαΐου 1918, σελ. 5

Otago Daily Times , 3 Μαΐου 1918, σελ. 5

The Argus, Melbourne, 3 Μαΐου 1918, σελ. 9

New Zealand Herald, 18 Ιουνίου 1918, σελ. 6