Προστατευόμενοι θαλάσσιοι οικότοποι & 'Coralligenous'

[Tiburon]

Με αφορμή την πρόσφατη συζήτηση για τα προστατευόμενα θαλάσσια είδη της Μεσογείου, βρίσκω και πάλι την ευκαιρία να σχολιάσω λίγο περισσότερο την ελλιπή προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος από τη σχετική νομοθεσία σε σχέση με το χερσαίο…

Πέρα από τα ‘προστατευόμενα’ είδη και τις περιβόητες λίστες, ίσως έχετε ακούσει κατά καιρούς και για προστατευόμενους τύπους οικοτόπων ή ενδιαιτημάτων, οικοσυστημάτων κ.ο.κ.

Στην ουσία αναφερόμαστε κατά βάση στην Κοινοτική Οδηγία 92/43 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (γνωστή και ως ‘Habitats Directive’ ή ‘Natura 2000’).

Στο Παράρτημα Ι της οδηγίας υπάρχουν οι «Τύποι φυσικών οικοτόπων κοινοτικού ενδιαφέροντος των οποίων η διατήρηση απαιτεί το χαρακτηρισμό περιοχών ως ‘Ειδικών Ζωνών Διατήρησης’». Ο κάθε τύπος οικοτόπου χαρακτηρίζεται από έναν κωδικό.

Παρακάτω σας γράφω τους θαλάσσιους και τους παράκτιους χερσαίους τύπους οικοτόπων που συναντώνται στη Μεσόγειο. Από τους χερσαίους επέλεξα να κατονομάσω μόνο τους παράκτιους αφού ως αυτοδύτες και λάτρεις της θάλασσας κινούμαστε στην παράκτια ζώνη.

Ο αστερίσκος «*» υποδηλώνει τύπους οικοτόπων προτεραιότητας.

1. ΠΑΡΑΚΤΙΟΙ ΚΑΙ ΑΛΟΦΥΤΙΚΟΙ ΟΙΚΟΤΟΠΟΙ

11. Θαλάσσια ύδατα και περιοχές στις οποίες εκδηλώνεται παλίρροια:

Ø 1110 Αμμοσύρτεις που καλύπτονται διαρκώς από θαλάσσιο νερό μικρού βάθους
Ø 1120 * Εκτάσεις θαλάσσιας βλάστησης με Posidonia (Posidonion oceanicae)
Ø 1130 Εκβολές ποταμών
Ø 1140 Λασπώδεις και αμμώδεις επίπεδες εκτάσεις που αποκαλύπτονται κατά την άμπωτη
Ø 1150 * Παράκτιες λιμνοθάλασσες
Ø 1160 Αβαθείς κολπίσκοι και κόλποι
Ø 1170 Ύφαλοι
Ø 1180 Υποθαλάσσιοι σχηματισμοί δημιουργούμενοι από εκπομπές αερίων

12. Απόκρημνες βραχώδεις ακτές και παραλίες με κροκάλες:

Ø 1210 Μονοετής βλάστηση μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και άμπωτης
Ø 1220 Πολυετής βλάστηση ακτών με κροκάλες
Ø 1240 Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση στη Μεσόγειο με ενδημικά Limonium spp.

14. Μεσογειακά και θερμοατλαντικά παραθαλάσσια έλη και αλίπεδα:

Ø 1410 Μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi)
Ø 1420 Mεσογειακές και θερμοατλαντικές αλόφιλες λόχμες (Sacrocornetea fruticosi)
Ø 1430 Αλο-νιτρόφιλες λόχμες (Pegano-Salsoletea)

2. ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΧΩΡΙΚΕΣ ΘΙΝΕΣ

22. Παράκτιες θίνες των ακτών της Μεσογείου:

Ø 2210 Σταθερές θίνες των παραλίων με Crucianellion maritimae
Ø 2220 Θίνες με Euphorbia terracina
Ø 2230 Θίνες με λειμώνες με Malcolmietalia
Ø 2240 Θίνες με λειμώνες με Brachypodietalia και μονοετή φυτά
Ø 2250 * Θίνες των παραλίων με Juniperus spp.
Ø 2260 Θίνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων Cisto-Lavenduletalia
Ø 2270 * Θίνες με δάση από Pinus pinea και/ή Pinus pinaster

8. ΒΡΑΧΩΔΕΙΣ ΟΙΚΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΠΗΛΑΙΑ

83. Άλλοι βραχώδεις οικότοποι:

Ø 8310 Σπήλαια των οποίων δεν γίνεται τουριστική εκμετάλλευση
Ø 8320 Εκτάσεις λάβας και φυσικές κοιλότητες
Ø 8330 Θαλάσσια σπήλαια εξ ολοκλήρου ή κατά το ήμισυ κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας


Είναι εμφανές ότι το χερσαίο περιβάλλον έχει καλυφθεί σε πολύ πιο ικανοποιητικό βαθμό σε σχέση με το θαλάσσιο. Σκεφτείτε ότι ο διαχωρισμός των χερσαίων οικοτόπων είναι πολύ αναλυτικός και γίνεται με βάση τα επικρατέστερα είδη φυτικής βλάστησης σε αντίθεση με τις γενικότητες γύρω από τους θαλάσσιους οικότοπους.

Για παράδειγμα έχουμε 7 τύπους οικοτόπων για τις παράκτιες Μεσογειακές θίνες, ανάλογα με τη βλάστηση σε αντίθεση με τον οικότοπο 1170 που περιλαμβάνει τους ‘ύφαλους’ γενικά και αόριστα… Όμως όσοι είναι αυτοδύτες και όσοι ασχολούνται με το θαλάσσιο περιβάλλον γνωρίζουν πολύ καλά ότι τα είδη της θαλάσσιας βλάστησης διαφοροποιούνται στους υφάλους ανάλογα με το βάθος, την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας, το υδροδυναμικό καθεστώς και άλλα περιβαλλοντικά βιοτικά και αβιοτικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε περιοχής.

Φυσικά και ο αστερίσκος «*» για τους ‘οικότοπους προτεραιότητας’ (π.χ. λιβάδια της Posidonia oceanica) δεν σημαίνει κάτι επί του πρακτέου… Έχουμε μιλήσει πολλές φορές για τα θαλάσσια λιβάδια στο forum και γνωρίζουμε καλά τι συμβαίνει ή μάλλον τι δε συμβαίνει…

Ένας άλλος πολύ σημαντικός τύπος θαλάσσιου ενδιαιτήματος που έχει μείνει εκτός περιβαλλοντικής νομοθεσίας μέχρι σήμερα είναι το αποκαλούμενο ‘coralligenous’. Στα ελληνικά έχει αποδοθεί κατά καιρούς ως ‘κοραλλιογενής’ ή ‘κοραλλιγενής’ ή ‘κοραλλινογενής’ βιοκοινότητα ή απλά ως ‘κοινότητα σκιόφιλων φυκών’. Δεν είναι άλλο από τη γνωστή σε όλους ‘τραγάνα’. Ας πούμε ότι μέρος της κοινότητας αυτής μπορούμε να συναντήσουμε στον οικότοπο 1170 ‘ύφαλοι’ και στον 8330 που περιλαμβάνει τα ‘υποθαλάσσια σπήλαια’.

Στην ουσία πρόκειται για μία κοινότητα σκιόφιλων φυκών και άλλων οργανισμών. Ως αυτοδύτες τη συναντούμε σε απότομους σκιερούς τοίχους με μεγάλη κλίση, κάτω από βράχια, στους τοίχους και στην οροφή των υποθαλάσσιων σπηλαίων και σε σχετικά μεγάλα βάθη. Συνήθως είναι κοκκινωπές ασβεστολιθικές βιο-αποθέσεις που σχηματίζονται από Ροδοφύκη της τάξης Coralliniaceae (από εκεί βγαίνει και η ονομασία ‘coralligenous’). Επάνω και μέσα στα ροδοφύκη συχνά αναπτύσσονται και διαβιούν σκιόφιλα χλωροφύκη, σφουγγάρια, βρυόζωα, πολύχαιτοι, κνιδόζωα και πολλοί άλλοι οργανισμοί.

Σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες η εκπληκτική ποικιλότητα ειδών που παρατηρείται σε κοραλλινογενείς βυθούς της Μεσογείου δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα τους τροπικούς κοραλλιογενείς υφάλους!

Και μαντέψτε… αυτό το μοναδικό θαλάσσιο οικοσύστημα παραμένει απροστάτευτο όπως και τόσα άλλα! Βέβαια σύμφωνα με το άρθρο 4.2. του Κανονισμού Αλιείας 1967/2006 «απαγορεύεται η αλιεία με δίχτυα τράτας, δράγες, πεζότρατες ή παρόμοια δίχτυα πάνω από κοραλλιογενή ενδιαιτήματα και ασβεστοφυκικούς βυθούς». Όμως τι γίνεται στην πράξη; Συνεχώς βλέπουμε ολόκληρα κομμάτια τραγάνας με ριζωμένες γοργονίες να βγαίνουν με τα δίχτυα και στη συνέχεια να πετιούνται ξανά νεκρές στο νερό ή να στολίζουν κάποιο σαλόνι. Συνεχώς βουτάμε και βλέπουμε δίχτυα μπλεγμένα στα κλαδιά υπέροχων γοργονιών και παρατημένες άγκυρες γαντζωμένες στα ασβεστολιθικά ροδοφύκη. Όμως δεν φταίει κανένας από τη στιγμή που για τη χώρα μας δεν υπάρχει επίσημα αυτό το ‘θαύμα της φύσης’ καθώς παραμένει αχαρτογράφητο. Γνωρίζουμε μερικά σημεία ως αυτοδύτες ή κάποιες περιοχές με τραγάνα ως ψαράδες και τέλος…

Όλα αυτά συζητήθηκαν πρόσφατα στο ‘1st Mediterranean Symposium on the coralligenous and other calcareous bio-concretions’ που πραγματοποιήθηκε στην Tabarka της Τυνησίας. Εκεί βρεθήκαμε με τη Physalia και άλλη μία καλή φίλη – ως μόνοι εκπρόσωποι της Ελλάδας – μπροστά σε Δυτικο-Ευρωπαίους που μας έλεγαν «δεν ξέρουμε τίποτα για τη χώρα σας». Φυσικά και εμείς διαπιστώσαμε ότι δεν ξέραμε παρά ελάχιστα για τις κοραλλινογενείς κοινότητες των ελληνικών θαλασσών σε σύγκριση με το δικό τους επίπεδο έρευνας (βλέπε Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία και Κροατία!). Περισσότερα για το ‘coralligenous’ μπορείτε να διαβάσετε – πέρα από την ιστοσελίδα του συμποσίου – σε αυτή την εκπληκτική έκδοση του RAC/SPA (Regional Activity Centre for Specially Protected Areas).

[Big-Blue]

Τόσον καιρό άκουγα για τραγάνες και δεν είχα καταλάβει ακριβώς περί τίνος πρόκειται...
Τώρα μου ήρθε μια εικόνα στο μυαλό...αυτό το ευχάριστο τότε κρακ που ακούγονταν όταν ξεψάριζα και καθάριζα τα δίχτυα ήταν το σπάσιμο από τις γοργονίες που έσκιζαν τα δίχτυα
Παραδοσιακή παράκτια αλιεία...

[Tiburon]

Αρχικό μήνυμα απο Big-Blue

Τόσον καιρό άκουγα για τραγάνες και δεν είχα καταλάβει ακριβώς περί τίνος πρόκειται...
Τώρα μου ήρθε μια εικόνα στο μυαλό...αυτό το ευχάριστο τότε κρακ που ακούγονταν όταν ξεψάριζα και καθάριζα τα δίχτυα ήταν το σπάσιμο από τις γοργονίες που έσκιζαν τα δίχτυα
Παραδοσιακή παράκτια αλιεία...

Αυτό το κρακ μάλλον ήταν ασβεστολιθικά ροδοφύκη. Λογικά αν είχε καμιά γοργονία θα την έβλεπες. Το πρόβλημα είναι συνολικό... δίχτυα, τράτες, άγκυρες και πολλά πολλά άλλα.

[Physalia]

Tib, ωραίος!
Ευχαριστούμε για τις πληροφορίες!