Σε απόγνωση οι ψαράδες του Βόρειου Αιγαίου

[MICHALIS]

Ηθελα να προσθεσω οτι στον μικρο αυτον κολπο (Ακτη Καλογριας ) , υπαρχει ρεμμα το οποιο το καλοκαιρι "τα'ι'ζει" τον κολπο με τα αποβλητα του παρακειμενου (και τρισκαταρατου) Beach Bar και του Camping (που και τα δυο βρισκονται ακριβως πανω στο ρεμμα , απλα εκαναν μια προχειρη ευθυγραμμιση , ωστε να περναει απο διπλα τους ) . Πολλες φορες συνεχιζω την καταδυση μου απομακρυνομενος απο το νησακι , στην αποτομη αμμουδολασπερη πλαγια που οδηγει σε αγνωστο προς εμε βαθος και εχω παρατηρησει την υπαρξη μπλε κηλιδων στην αμμο . Δεν ξερω τι σημαινει αυτο , αλλα δεν μου φαινεται καλο . Το μοναδικο μερος που εχω δει τετοιες κηλιδες ειναι η πηγη του ποταμου Λουρου στα Ιωαννινα .

[Μπλε]

Αρχικό μήνυμα απο Έκτωρ

Να ρίξω και μια ιδέα. Δεδομένου ότι το σημείο της Καλόγριας το επισκέπτεται αρκετός κόσμος από τα φόρουμ (και καθ’όλη τι διάρκεια του έτους) μήπως θα μπορούσαμε να το εκμεταλλευθούμε κάπως και να παίρνομαι πληροφορίες περιβαλλοντολογικού περιεχομένου? Πχ μπορούμε να κάνουμε μια λίστα από τα είδη ψαριών και λοιπών που συναντάμε συχνά εκεί και να τα τσεκέρνουμε αν τα βρήκαμε και κάποιες επιπλέον πληροφορίες. Θα είχε κάποιο νόημα αυτό?

Εγώ πάλι θα ήθελα, αν έχει κανείς το μεράκι και τη διάθεση, να στήσει μια παρακολούθηση της εξέλιξης του φαινομένου της νέκρωσης των σπόγγων. Αν ήμουν κάπου κοντά, θα το έκανα εγώ...Προϋποθέτει "μαρκάρισμα" συγκεκριμένων σπόγγων (όχι μόνο 1 ή 2) που βρίσκονται σε διαφορετική φάση νέκρωσης/προσβολής και φωτογράφηση τους από την ίδια θέση κάθε φορά, για να είναι συγκρίσιμες οι φωτογραφίες. Θερμοκρασίες, βάθη, ορατότητα και γενική εικόνα του φαινομένου (πάλι με φωτογραφίες) στη γενικότερη περιοχή (πάλι σε συγκεκριμένα βάθη).

Οι εδραίοι βενθικοί οργανισμοί (αυτοί που ζουν προσκολλημένοι στο βυθό), επειδή δεν μπορούν να σηκωθούν και να φύγουν όταν στρεσαριστούν, είναι καλύτεροι δείκτες της πίεσης που δέχονται από ρύπανση, ευτροφισμό κ.τ.λ. Οποιαδήποτε άλλη πληροφορία θα ήταν χρήσιμη, αλλά εμένα με έχουν εντυπωσιάσει οι σπόγγοι, αν όντως έχω καταλάβει καλά πως είναι η κατάσταση εκεί...

[Μπλε]

Εάν υπάρξει ενδιαφέρον, μετά είναι εύκολο να το "βγάλεις" προς τα έξω και να γίνει ευρύτερα γνωστό το αποτέλεσμα της ανθρώπινης ασυδοσίας.

Οι σπόγγοι που διαλύονται είναι πολύ δυνατή εικόνα, θα μπορούσε να "στηθεί" ένα 3λεπτο ντοκυμαντεράκι πάνω στο θέμα, με πλάνα από υγιείς βυθούς και πλάνα από τους πληγέντες πληθυσμούς σε ένα όρμο ειδυλλιακό, που εκτός νερού όλα μοιάζουν παραδεισένια... Κάτι τέτοιο εύκολα βγαίνει στην τηλεόραση, σε όλα τα δίκτυα και είναι δική μας ευθύνη(των αυτοδυτών) να το κάνουμε.

Ψήνεται κανένας Βόρειος?

[Μπλε]

Αρχικό μήνυμα απο grandbleu

Ψήνεται κανένας Βόρειος?

Άπατο?

[Έκτωρ]

Ας περιμένουμε να γυρίσει και η πλοπ να δούμε μήπως ψηθεί αυτή να το τρέξει και να το στήσει. Το να επιλέξουμε πέντε δέκα σημεία που έχουν μπόλικα σφουγγάρια και να τα μαρκάρουμε δεν είναι τίποτα δύσκολο. Μετά θα εκδώσομε ένα σλέιτ με αυτά τα σημεία θα τον μοιραστούμε οι δύτες και όποιος περνάει από κει θα βγάζει μια φώτο κάθε σημείο. Πάνω στο σλέιτ θα κρατάμε και ότι σημειώσεις μας χρειάζονται. Έτσι θα είναι πανεύκολο να δημιουργηθεί μια βάση αρχειοθετήσεις σε κάποιο από τα φόρουμ με τις φώτος μας και όλοι να βλέπουμε την εξέλιξη του μέρους. Eπίσης η καλόγρια έχει το θετικό ότι υπάρχουν αρκετά σφουγγάρια από διαφορετικά είδη. Νομίζω πως μια βουτιά τον μήνα να καταγράφουμε (είμαστε τόσοι που θα μας βγει να πηγαίνουμε εκεί 1 φορά στα δυο χρόνια) θα έχουμε ένα πολύ συμπαθικό μέσω πληροφόρησης για την εξέλιξη το μέρους αυτού.

Κάπως έτσι δεν το σκέφτεσε και εσύ ρε γκραντπμλου?

[Μπλε]

Όχι!

Αυτό που έχω στο μυαλό μου είναι πιο συστηματικής φύσης, επειδή στοχεύει στην πληροφόρηση του κοινού για το πρόβλημα και τις πιθανές του επεκτάσεις. Η νέκρωση των σπόγγων δε γνωρίζω πόσο θα συνεχιστεί, αλλά αν είναι τώρα το peak της, θα πρέπει ν' ασχοληθούμε άμεσα μαζί της. Μια φορά το μήνα δε μου φαίνεται αρκετό γι' αυτό το σκοπό. Μια φορά τη βδομάδα θα έλεγα καλύτερα.

Για να είναι συγκρίσιμες οι φωτογραφίες, καλό θα είναι να προέρχονται από ένα φωτογράφο ανά σπόγγο, φωτογραφημένες με τον ίδιο τρόπο (ίδιες ρυθμίσεις μηχανής κτλ). Δεν είναι τόσο χαλαρή η φάση βλέπεις... Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει διαθεσιμότητα από ανθρώπους για να κάνουν το γύρισμα και το μοντάζ, έστω και με καθοδήγηση.

Η συμμετοχή μου δεν είναι απαραίτητη σε καμία φάση της δράσης, αλλά με χαρά να βοηθήσω σε ότι προκύψει εάν δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Αν η περιοχή βρισκόταν κοντά μου, θα το είχα τρέξει ήδη. Προσωπικά με ενδιαφέρει να γίνει κάτι καλό και όχι ποιος θα το κάνει.

Ξαναλέω όμως, ότι δεν μπορώ να έχω συνολική εικόνα της κατάστασης, ακόμη και με τις καλές φωτογραφίες που μας έδειξε ο Πέτρος. Υποθέτω ότι είναι κάτι μαζικό από τα λεγόμενά σας...

[Rabea]

Δυστυχώς αυτή η "στοιχειωμένη" εικόνα παραμένει στη Χαλκιδική παρόλο που οι "κουρτίνες" της μαλούπας έχουν κάτσει στο βυθό.
Δε ξέρω τί είναι χειρότερο, αυτό το θέαμα της πυκνής μαλούπας στα μεσόνερα ή αυτό το άσπρο πέπλο που έχει σκεπάσει τα πάντα σα σφιχτοπλεγμένος ιστός αράχνης...
Δεν είναι μόνο τα σφουγγάρια που έχουν τυλιχθεί από αυτό το σίχαμα και έχουν γίνει σαν κουκούλια... ακόμα και ο αμμώδης βυθός έχει αλλάξει υφή και έχει γίνει λασπώδης και κολλώδης αντί για "σπυρωτός" !! Η άμμος είναι κολλημένη σα λασπωμένο ρύζι!!
Απίστευτα απογοητευτική η εικόνα τη Κυριακή στην Ακτή Καλόγριας ...
Κοιταζόμασταν υποβρυχίως με απορία, μα που είναι η ζωή??
Ελάχιστα μικρά ψαράκια στα ρηχά διέσωσαν την εικόνα γιατί θα πιστεύαμε ότι έπεσε δυναμίτης...

[MICHALIS]

Δυστυχως Ραμπεα , οπως φυσικα γνωριζεις καθε χρονο τετοια εποχη , τα πραγματα ετσι εχουν . Ισως φετος να ειναι χειροτερα απο αλλες χρονιες , αλλα σε λιγοτερο απο 20 μερες πιστευω πως θα εχουν φυγει ολα αυτα και θα ξαναζωντανεψει ο βυθος .

Αυτό που έχω στο μυαλό μου είναι πιο συστηματικής φύσης, επειδή στοχεύει στην πληροφόρηση του κοινού για το πρόβλημα και τις πιθανές του επεκτάσεις. Η νέκρωση των σπόγγων δε γνωρίζω πόσο θα συνεχιστεί, αλλά αν είναι τώρα το peak της, θα πρέπει ν' ασχοληθούμε άμεσα μαζί της. Μια φορά το μήνα δε μου φαίνεται αρκετό γι' αυτό το σκοπό. Μια φορά τη βδομάδα θα έλεγα καλύτερα.

Αυτο Γιαννη δεν γινεται απο εναν ή δυο ανθρωπους . Ειναι σημαντικο εργο και θελει υπομονη και τρελλες δεσμευσεις . Επισης και πολλη οργανωση . Σκεψου μονον οτι ο εθελοντης ερασιτεχνης αυτοδυτης , πρεπει να δεσμευτει να βουτα ασχετων συνθηκων ή προγραμματος , αποκλειστικα και μονον στο συγκεκριμενο σημειο καθε εβδομαδα (δηλαδη για τους περισσοτερους απο εμας , την μοναδικη μια βουτια της εβδομαδας) . Ισως με οργανωση Συλλογου , κατι θα μπορουσε να γινει , αλλα και παλι ...

[Tiburon]

Γεια σας από τον ευαίσθητο και αρρωστιάρη βορρά,

Δυστυχώς η Ελίνα που παρατήρησε και φωτογράφησε το φαινόμενο βρίσκεται εκτός και δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Όμως έχουμε συζητήσει για το θέμα από την περασμένη εβδομάδα που μας έφερε τις φωτογραφίες στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ. Δυστυχώς αυτή την περίοδο είμαστε όλοι στο τρέξιμο και δεν προλαβαίνουμε να ασχοληθούμε περισσότερο αλλά με την πρώτη ευκαιρία κάτι θα κάνουμε…

Και τώρα στο ζήτημα που μας απασχολεί… «τι είναι αυτό που βλέπουμε;». Πιστεύουμε ότι πρόκειται για κάποια ασθένεια των σπόγγων. Οι παράγοντες που προκάλεσαν την ασθένεια θα μπορούσαν να είναι όλα όσα συζητήθηκαν εδώ μέχρι τώρα. Στην όψη, παρατηρούμε μία βλεννώδη κρούστα που καλύπτει το τμήμα του σπόγγου που έχει προσβληθεί (συχνά ολόκληρο το άτομο). Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρήθηκε μόνο σε ένα είδος αλλά σε αρκετά και διαφορετικά (από Agelas oroides μέχρι Ircinia sp., Chondrosia reniformis κ.α.). Μπορεί σε μία φωτογραφία να υπάρχουν ταυτόχρονα σπόγγοι που καλύπτονται από αυτό το βλεννώδες στρώμα και σπόγγοι που προς το παρόν την έχουν γλιτώσει. Τουλάχιστον στις φωτογραφίες δεν είδαμε να παρατηρείται κάτι αντίστοιχο στην επιφάνεια άλλων ζωικών οργανισμών.

Το καθησυχαστικό είναι ότι τέτοια φαινόμενα – που παρατηρούνται περιστασιακά σε πολλές περιοχές του κόσμου – έχουν συνήθως τοπικό χαρακτήρα και είναι παροδικά. Ελπίζω ότι στην προκειμένη περίπτωση δεν θα αποδειχθεί το αντίθετο. Σε μία πρόσφατη δημοσίευση των Maldonado et al (2010) όπου περιγράφεται ένα περιστατικό ασθένειας σπόγγων από τη Δ. Μεσόγειο, φάνηκε ότι οι σπόγγοι ανέκαμψαν (http://www.springerlink.com/content/15547qn6r8541134/) . Πάντως και σε αυτή την περίπτωση παρατηρήθηκε αντίστοιχα ένα στρώμα κολλαγόνου γύρω από τα προσβεβλημένα σημεία του σπόγγου, γεγονός που ερμηνεύθηκε ως ένα πρωτόγονο αμυντικό σύστημα αυτών των τόσο εκπληκτικών οργανισμών (οι σπόγγοι είναι από τους πιο αρχέγονους σύνθετους ζωικούς οργανισμούς).

Τι είναι οι ασθένειες των σπόγγων; *

Οι ασθένειες που προσβάλουν τους σπόγγους μπορεί να οφείλονται σε μικροοργανισμούς (π.χ. βακτήρια, μύκητες, ιούς και πρωτόζωα) αλλά και σε πολυκύτταρους οργανισμούς. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί πολλά περιστατικά ασθενειών σπόγγων και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις σημειώθηκαν εκτεταμένες επιδημίες (π.χ. επιδημίες των εμπορικών ειδών σπόγγων σε Καραϊβική, Αιγαίο και Α. Μεσόγειο, Ν. Ιταλία). Φυσικά όταν πρόκειται για εμπορικά είδη σπόγγων μπορείτε να καταλάβετε ότι υπάρχουν άμεσες οικονομικές συνέπειες που έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα τους σπογγαλιείς και τη βιομηχανία εμπορίας σπόγγων. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται όλο και περισσότερα τέτοια περιστατικά όμως δεν έχει αποσαφηνιστεί αν αυτό οφείλεται στο αυξημένο ερευνητικό ενδιαφέρον, στη συχνότερη επαφή του ανθρώπου με το θαλάσσιο περιβάλλον (π.χ. ευκολότερη πρόσβαση και παρατεταμένη παραμονή στο βυθό με αυτόνομη κατάδυση), στην αύξηση της θαλάσσιας θερμοκρασίας ή και σε ένα συνδυασμό όλων των παραπάνω.

Οι σπόγγοι φιλοξενούν πλήθος μικροοργανισμών με τους οποίους έχουν αναπτύξει συμβιωτικές σχέσεις. Υπό φυσιολογικές συνθήκες διατηρούν τα επίπεδα των πληθυσμών τους σταθερά με τη βοήθεια ενός ισχυρού αμυντικού συστήματος που στηρίζεται στην έκκριση βιοδραστικών ουσιών. Μάλιστα οι βιοδραστικές αυτές ουσίες συχνά παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για τη βιοτεχνολογία και την παραγωγή ιατρικών φαρμάκων.

Εξαιτίας αυτής της πολυπλοκότητας των σχέσεων μεταξύ σπόγγων και μικροοργανισμών, συνήθως δεν είναι εύκολη η απομόνωση του παθογόνου μικροοργανισμού που προκαλεί την ασθένεια. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι πρωτογενείς παράγοντες της ασθένειας είναι κάποιοι μικροοργανισμοί που προσβάλουν το σπόγγο. Όμως, η αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών (ιδίως η αυξημένη θερμοκρασία) ή και η δράση συγκεκριμένων μικροοργανισμών μπορεί να επηρεάσει τη βιοχημική άμυνα των σπόγγων με αποτέλεσμα αυτοί να καθίστανται περισσότερο ευάλωτοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διαταράσσεται η ισορροπία ανάμεσα στους σπόγγους και στους ίδιους τους συμβιωτικούς τους μικροοργανισμούς.

Πάντως – πέρα από τη σημαντική οπτική γωνία της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης που προτείνετε – μία ερευνητική προσέγγιση του ζητήματος θα απαιτούσε εκτός από 'photo-monitoring' την εμπλοκή επιστημόνων που ειδικεύονται σε διαφορετικά ζητήματα. Έτσι απαιτείται πρώτον ένας 'σπογγολόγος' (ενημερωτικά στην Ελλάδα έχουμε μία μόνο 'σπογγολόγο' και 2-3 ανερχόμενους) και δεύτερον κάποιος που να είναι σε θέση να απομονώσει, προσδιορίσει και μελετήσει τον / τους μικροοργανισμούς και τους άλλους πιθανούς παράγοντες που προκάλεσαν την ασθένεια.

Ένα πιθανό σενάριο που μπορούμε να προτείνουμε για την περίπτωση της Χαλκιδικής είναι το ακόλουθο : η ανοιξιάτικη άνοδος της θερμοκρασίας σε συνδυασμό με την αυξημένη παροχή θρεπτικών από τις χειμερινές βροχοπτώσεις και την απόπλυση των χερσαίων εδαφών (συνεπακόλουθα και των λιπασμάτων και άλλων ουσιών) προκάλεσαν φαινόμενα ευτροφισμού. Δεν χρειάζεται απαραίτητα να βρίσκεται εκεί μπροστά κάποιο ποτάμι... και τα ρεύματα κάνουν καλά τη δουλειά τους. Αυτό με τη σειρά του είχε ως αποτέλεσμα την απότομη πληθυσμιακή 'έκρηξη' κάποιων μικροσκοπικών οργανισμών (οι πιθανοί ύποπτοι έχουν συζητηθεί ήδη σε αυτό το thread) και το σχηματισμό αυτής της περιβόητης «γλίτσας» επάνω σε μακροφύκη, Ποσειδώνιες και άλλες επιφάνειες. Στην περίπτωση των σπόγγων, οι παραπάνω περιβαλλοντικές συνθήκες (π.χ. θερμοκρασία, ευτροφισμός, μικροοργανισμοί) διατάραξαν τις ισορροπίες για τις οποίες μιλήσαμε προηγουμένως. Η βλεννώδης στρώση που βλέπουμε επάνω τους θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα της νέκρωσης των ιστών σε συνδυασμό με την αμυντική συμπεριφορά του ίδιου του σπόγγου.

Τώρα θα μου πείτε «μα γιατί συνέβη μόνο εκεί και όχι κάπου παραδίπλα;» Καταρχάς από τη στιγμή που μιλάμε για θαλάσσιο περιβάλλον είναι αυτονόητο ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε με βεβαιότητα που και πόσο συχνά συμβαίνουν τέτοια φαινόμενα. Μπορεί να συνέβη και αλλού και να μην το πήραμε χαμπάρι (πόσο μάλλον αν το φαινόμενο είναι σύντομο και παροδικό). Από εκεί και πέρα θα το πω απλά… Κοινώς έκατσε η φάση και λίγο η βροχή, λίγο το ρεύμα, λίγο οι ζέστες, λίγο η συγκίνηση, λίγο τα λόγια του παπά, λίγο η πανσέληνος και ο Ερμής που ήταν ανάδρομος, σε συνδυασμό με τον x, y, z μικροοργανισμό που περνούσε την κατάλληλη (μαύρη!) ώρα και στιγμή από την εν λόγω παραλία και να που έγινε το κακό… πολύ θέλει; Άλλωστε τι είναι ο σπόγγος; Ένα τίποτα! Σήμερα είναι, αύριο δεν είναι… Προς το παρόν το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι υποθέσεις και να τους ευχηθούμε περαστικά !!!

Αν δείτε ότι το φαινόμενο επιδεινώνεται, καταλαγιάζει ή αν παρατηρήσετε κάτι αντίστοιχο από άλλες περιοχές, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας.

Βασίλης & Ελίνα


* Ως κύρια πηγή πληροφοριών χρησιμοποιήσαμε το βιβλίο των Βουλτσιάδου & Λαγουτάρη που εκδόθηκε το 2008 με τίτλο «Σπογγοκαλλιέργεια».

[Μπλε]

Βασίλη (& Ελίνα), ευχαριστούμε για την ανάλυση του φαινομένου!
Ελπίζω να σας δωθεί η ευκαιρία να το μελετήσετε σε μεγαλύτερο βάθος, σύντομα. Επιμένω στην παρατήρηση στο πεδίο, ακόμη και χωρίς τη συμβολή ειδικού στους μικροοργανισμούς, αλλά καταλαβαίνω πως είναι όταν πιέζεσαι από χίλιες δυο καθημερινές υποχρεώσεις...


Τελικά μάλλον παραείμαι ενθουσιώδης και οι προσγειώσεις στην πραγματικότητα είναι ώρες-ώρες λίγο απότομες.