Υποθερμία

[Χρηστος Ευθυμιου]

Πάντα στην κατάδυση έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις χαμηλότερες θερμοκρασίες νερού και ειδικά τους χειμερινούς μήνες και είναι ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς της κατάδυσης. Οι στολές που χρησιμοποιούμε μας προστατεύουν από το κρύο, παρ’ όλα αυτά το σώμα έχει μεγάλη απώλεια θερμότητας ακόμα και σε ζεστά νερά τους καλοκαιρινούς μήνες. Σε 20 °C βαθμούς θερμοκρασία νερού το σώμα μας “χάνει” 4 φορές περισσότερη θερμότητα από ότι σε ατμοσφαιρικό περιβάλλον.

Το σώμα ξεκινά αμέσως την αυτοπροστασία του μόλις γίνει αισθητή η διαφορά θερμοκρασίας στο δέρμα. Ένα σύστημα νεύρων καταγράφει τις διαφορές και τις μεταφέρει στον εγκέφαλο. Αμέσως μετά το σώμα αυξάνει την θερμοκρασία προσπαθώντας πάντα να την ρυθμίσει και να την κρατήσει σταθερή περίπου στους 37 °C.

Ξέρουμε ότι η θερμοκρασία του σώματος έχει διακυμάνσεις η οποία εξαρτάτε από την ηλικία και από τον ημερήσιο κύκλο, το πρωί είναι κατά 0,5 °C χαμηλότερη από ότι το βράδυ. Επίσης οι διακυμάνσεις οφείλονται και σε άλλους παράγοντες όπως, θερμοκρασία περιβάλλοντος, την υγρασία, την μυϊκή εργασία και στην περίπτωση των καταδύσεων από την θερμοκρασία του νερού.

Τα πρώτα δείγματα υποθερμίας
Με την αλλαγή της θερμοκρασίας και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, οι μύες του σώματος αρχίζουν να παράγουν θερμότητα προσπαθώντας να αντικαταστήσουν την απώλεια, πράγμα που είναι αδύνατον στο υγρό στοιχείο. Στην συνέχεια αρχίζουν οι μύες να συσπούνται (να τρέμουν) και ακολουθεί ανατρίχιασμα. Αυτό είναι το κρύο που όπως πιστεύω το έχουμε νιώσει όλοι μας πολλές φορές ειδικά τους χειμερινούς μήνες. Σε αυτό το σημείο αρχίζει και η υποθερμία του σώματος. Ταυτόχρονα αυξάνει ο όγκος του αίματος προς το κύριο σώμα περιορίζοντας την κυκλοφορία του αίματος στα άκρα επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Η συγκέντρωση του αίματος στο κυρίως σώμα, έχει σαν επακόλουθο μια μικρή αύξηση του όγκου αίματος στους κόλπους της καρδιάς από όπου ξεκινά και η “λανθασμένη” ρύθμιση των υγρών του σώματος (“λανθασμένη”, διότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει πλεόνασμα υγρών). Αυτός είναι, εκτός των άλλων και ο λόγος που έχουμε αυξημένη επιθυμία ούρησης.

Οι τρεις φάσεις της υποθερμίας.

Πρώτη Φάση (Φάση αντίστασης)

· Θερμοκρασία σώματος από 37°- 34°C
· Τρεμούλα, ανατρίχιασμα
· Αύξηση του ρυθμού αναπνοής
· Αύξήση των παλμών της καρδιάς
· Αύξηση της πίεσης του αίματος
· Πόνο στα άκρα και τις αρθρώσεις

Δεύτερη φάση (Φάση εξάντλησης)

· Θερμοκρασία σώματος από 34°- 31°C
· Ραγδαία μείωση παλμών
· Μείωση της πίεσης
· Κόπωση
· Μυϊκή ακαμψία
· Καρδιακή αρρυθμία
· Μειώνεται σταδιακά ο πόνος στα άκρα
· Σύνδρομο φοβίας

Τρίτη φάση (Φάση παράλυσης)

· Θερμοκρασία σώματος από 31°- 25°C
· Διαστολή εγκεφάλου (οίδημα)
· Απώλεια αντίδρασης
· Απώλεια αναπνοής
· Καρδιακή ανεπάρκεια
· Θάνατος

Γενικά πρέπει να θυμόμαστε, ότι η υποθερμία δυσκολεύει σε μεγάλο βαθμό την αποδέσμευση του αζώτου από τους ιστούς του σώματος λόγω της περιορισμένης κυκλοφορίας του αίματος και την συστολή των κυττάρων. Υπάρχει επίσης αυξημένος κίνδυνος νόσου ακόμα και αν η κατάδυση γίνει μέσα στον “χρόνο 0” ή ακόμα και αν κρατηθούν σωστά όλοι οι κανόνες αποσυμπίεσης και η ταχύτητα ανόδου.

Πρόληψη

· Σωστή επιλογή στολής ανάλογα με την θερμοκρασία περιβάλλοντος(νερού)
· Διακοπή της κατάδυσης μόλις καταλάβουμε έντονο κρύο πριν από την δεύτερη φάση (Φάση εξάντλησης)
· Κίνηση, η κολύμβηση π.χ. δημιουργεί θερμότητα έστω και αν είναι για μικρό χρονικό διάστημα
· Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνει χρήση αλκοόλ μετά την κατάδυση, διότι η χρήση αλκοόλ, αντίθετα με αυτό που πιστεύει η κοινή γνώμη δημιουργεί μεγάλη απώλεια θερμότητας λόγω της διαστολής των κυττάρων.

Ενέργειες (θεραπεία)

· Να βγούμε γρήγορα από το νερό
· Να αφαιρέσουμε γρήγορα τον εξοπλισμό μας
· Γρήγορο ντύσιμο με ζεστά ρούχα
· Άμεση μεταφορά και παραμονή σε ζεστό χώρο
· Παροχή ζεστού ροφήματος π.χ. τσάι με λίγη ζάχαρη (σε καμία περίπτωση αλκοόλ)
· Παροχή 100% Ο2 αν υπάρχει
· Χλιαρό μπάνιο αν υπάρχει δυνατότητα (όχι όμως πολύ ζεστό νερό)
· Σε προχωρημένη υποθερμία, δεύτερη φάση (Φάση εξάντλησης) άμεση και προσεχτική μεταφορά σε νοσοκομείο με όσο το δυνατόν λιγότερους κραδασμούς
· Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να κάνουμε εντριβές στο σώμα.

[apeiranthos]

Εύγε Χρήστο, πολύ καλό και αναλυτικό άρθρο.
Να προσθέσω λίγα ακόμα σε ότι αφορά την πρόληψη
και την αντιμετώπιση υποθερμίας ...

Στα της πρόληψης...
Είναι δύσκολο ορισμένες φορές να αντιληφθούμε και
εντέλει να αποδεκτούμε ότι είμαστε στα πρόθυρα υποθερμίας
γιατί η υποθερμία εγκαθίσταται προοδευτικά
ταυτόχρονα με την πτώση της εσωτερικής θερμοκρασίας του σώματος
και προκαλεί πνευματική σύγχυση που δυσχεραίνει
την έγκαιρη αντίληψη της κατάστασης.

Στα της αντιμετώπισης...
1. Στόχος μας είναι η αργή αναθέρμανση του υποθερμικού ατόμου,
0,5 έως 2 βαθμούς Κελσίου ανά ώρα,
διαφορετικά με γρηγορότερους ρυθμούς αναθέρμανσης
μπορεί να εμφανιστούν σοβαρές καρδιακές αρρυθμίες και καρδιακή παύση.

2. Η τοποθέτηση ζεστών επιθεμάτων (αν υπάρχει δυνατότητα)
στο λαιμό, στο θώρακα και στις βουβωνικές περιοχές,
μπορεί θερμάνει το αίμα που περνά από αυτές τις κομβικές περιοχές.

3. Ιδανικά, προτιμότερο (αν έχουμε τη δυνατότητα) είναι το φασκόμηλο
που δεν είναι διουρητικό καθώς και το μέλι αντί της ζάχαρης.

4. Ανάλογα τη σοβαρότητα της κατάστασης αν δεν υπάρχει αναπνοή
πρέπει άμεσα να αρχίσει ΚΑΡΠΑ.

5. Ανάλογα με την περίσταση και την ευχέρεια των ατόμων της ομάδας
μπορούμε να ανάψουμε και μικρή φωτιά στην παραλία.

[Χρηστος Ευθυμιου]

Ο χειμώνας έφτασε,

καλό είναι λοιπόν να γνωρίζουμε μερικά πράγματα που θα μας βοηθήσουν να κάνουμε τις χειμερινές βουτιές μας πιο ευχάριστες.

• Ο άνθρωπος στο νερό κάτω από ίδιες συνθήκες θερμοκρασίας κρυώνει 25 φορές γρηγορότερα από ότι στο φυσικό του περιβάλλον.

• Σε θερμοκρασία νερού +32 ºC δεν δημιουργείτε κανένα πρόβλημα διότι το σώμα ισορροπεί την απώλεια με την παραγωγή θερμότητας.

• Αντίθετα σε θερμοκρασία νερού +25 ºC και μεγάλη παραμονή στο νερό οδηγεί σε απώλεια θερμοκρασίας του σώματος που μπορεί να να προκαλέσει υποθερμία με ανάλογα συμπτώματα όπως μπορείτε να διαβάσετε στην αρχική δημοσίευση πιο πάνω.

• Το 30% της απώλειας της θερμοκρασίας του ανθρώπινου οργανισμού γίνεται μέσω της κεφαλής.

• Σε θερμοκρασία νερού +10 ºC φορώντας στεγανή στολή διπλασιάζεται η πιθανότητα να επιζήσει κανείς από ότι αν χρησιμοποιήσει στολή νεοπρέν υγρού τύπου. Με στολή νεοπρέν υγρού τύπου και κάτω από τις ίδιες συνθήκες διπλασιάζεται η πιθανότητα να επιζήσει κανείς από ότι αν βρεθεί στο νερό με τα χειμωνιάτικα ρούχα που φοράμε συνήθως.

• Σε θερμοκρασία νερού +10 ºC μειώνεται η άπνοια περίπου στο 1/6, δηλαδή, ο χρόνος που είμαστε σε θέση να κρατήσουμε την αναπνοή μας είναι 5-10 sec ανάλογα με την φυσική κατάσταση του κάθε ανθρώπου.

Παράγοντες που επιταχύνουν την απώλεια θερμοκρασίας του σώματος (στην επιφάνεια του νερού)είναι:

• Η ταχύτητα του ανέμου.
• Ο κυματισμός όταν βρισκόμαστε στο νερό.

Ταχύτητα ανέμου: 3 Bft. (Beaufort) (3,4 − <5,5m/s, 12 − 19 Km/h, 7 − <11 kn)

• Με ταχύτητα ανέμου 3 Bft. και θερμοκρασία περιβάλλοντος +0 ºC, το κρύο το αισθανόμαστε σαν να βρισκόμαστε σε περιβάλλον με θερμοκρασία -9 ºC.

• Το ίδιο, με θερμοκρασία περιβάλλοντος +5 ºC αντιστοιχεί με θερμοκρασία -2 ºC

• Και σε θερμοκρασία περιβάλλοντος +10 ºC αντιστοιχεί με θερμοκρασία +4 ºC

Ταχύτητα ανέμου: 5 bft. (Beaufort) (8,0 − <10,8m/s, 29 − 38 Km/h, 16 − <22 kn)

• Με ταχύτητα ανέμου 5 Bft. και θερμοκρασία περιβάλλοντος +0 ºC αισθανόμαστε το κρύο σαν να βρισκόμαστε σε περιβάλλον με θερμοκρασία -15 ºC.

• Το ίδιο, με θερμοκρασία περιβάλλοντος +5 ºC αντιστοιχεί με θερμοκρασία -8 ºC

• Και σε θερμοκρασία περιβάλλοντος +10 ºC αντιστοιχεί με θερμοκρασία +0 ºC

Χρόνος επιβίωσης σε παγωμένα νερά:

Θερμοκρασία νερού +10 ºC

• Με χρήση στεγανής στολής επιβιώνουμε περισσότερο από 6 ώρες.
• Με στολή υγρού τύπου 3½ - 4½ ώρες.
• Χωρίς προστατευτική στολή 2- 2½ ώρες

Θερμοκρασία νερού +15 ºC

• Με χρήση στεγανής στολής επιβιώνουμε πολύ περισσότερο από 6 ώρες.
• Με χρήση στολής υγρού τύπου 5 - 6 ώρες.
• Χωρίς προστατευτική στολή 3 - 5 ώρες.

Μερικά από τα στοιχεία αυτά προέρχονται από αναφορές πραγματικών περιστατικών που έχουν καταγραφεί από την Γερμανική ομοσπονδία Kano - Kajak τις τελευταίες 10-ετίες. Μπορεί όμως να υπάρχουν μεγάλες αποκλείσεις από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Χρήστος Ευθυμίου